Diagnostyka boreliozy

Borelioza stała się plagą XXI wieku. To niebezpieczna choroba zakaźna, będąca skutkiem ugryzienia przez kleszcza zakażonego bakteriami z grupy krętków Borrelia burgdorferi. Choroba może nie dawać objawów przez wiele lat. Dość trudno ją rozpoznać, ponieważ objawy są niespecyficzne i pasują do wielu różnych schorzeń. Diagnostyki nie ułatwia fakt, że klasyczne badania nie zawsze są w stanie wykluczyć lub potwierdzić chorobę. Z drugiej strony, im wcześniej zostanie wykryta, tym większa szansa na całkowite wyleczenie.

Co to jest borelioza i jakie daje objawy?

Borelioza, czyli krętkowica kleszczowa, zwana też „chorobą z Lyme”, to bakteryjna choroba zakaźna, przenoszona przez kleszcze. Według danych, w Polsce rocznie diagnozuje się około 10-13 tys. przypadków boreliozy, choć rzeczywista ilość chorych można być znacznie większa.

Objawowe diagnozowanie choroby nie jest proste, ponieważ symptomy są niecharakterystyczne i łatwo pomylić ją z innymi schorzeniami. Nieleczona choroba rozwija się w trzech fazach:

Zakażenie zlokalizowane – charakterystycznym objawem jest rumień wędrujący, w ciągu około 2 tygodni od ukąszenia, zanikowe zapalenie skóry

Zakażenie rozproszone – pojawiają się intensywne bóle stawowe (głównie kolan), objawy neurologiczne (charakterystyczne dla zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych), zapalenie mięśnia sercowego.

Zakażenie przewlekłe – objawy są zróżnicowane i niecharakterystyczne. Mogą dotyczyć układu nerwowego, sercowo-naczyniowego, rozrodczego, mięśniowego i wewnątrzwydzielniczego. Obserwuje się napady gorączki, poty, zmiany masy ciała, bóle stawowe, bóle głowy. Mogą pojawić się spadki nastroju, depresja, problemy z koncentracją i chroniczne uczucie zmęczenia.

Dwuetapowa diagnostyka boreliozy

Zgodnie z międzynarodowymi wytycznymi (tzw. Gold Standard), diagnostyka w kierunku boreliozy powinna przebiegać dwuetapowo:

Etap I – test serologiczny ELISA

Pierwszy etap to badanie przeciwciał przeciwko Borrelia burgdorfer, metodą ELISA. Test serologiczny pozwala na oznaczenie w surowicy krwi przeciwciał, w klasie IgM oraz IgG. Najszybciej organizm wytwarza te pierwsze. Na tzw. okienko serologiczne, czyli moment gdy przeciwciała będą widoczne w surowicy krwi, trzeba jednak poczekać około 4-6 tygodni od ukąszenia przez kleszcza.

Jak interpretować wynik? Obecność przeciwciał IgM w surowicy oznacza świeżą infekcję Borrelia burgdorferi. Przeciwciała IgM z czasem zanikają na rzecz przeciwciał IgG. Te zwane są przeciwciałami odpornościowymi i dają informację o tym, że nasz organizm zetknął się z patogenem lub, że w przeszłości chorowaliśmy na boreliozę. Nie zawsze wynik dodatni oznacza, że jesteśmy chorzy. Test ELISA jest bardzo czuły. Istnieje szereg chorób, które w wyniku reakcji krzyżowych mogą dawać wynik dodatni. Dlatego konieczna jest dalsza diagnostyka.

Etap II – potwierdzenie metodą Wester-Blot

Test metodą Western-Blot pozwala potwierdzić czy niepewny bądź graniczny wynik przeciwciał IgM rzeczywiście jest dodatni. Test również wykonywany jest na bazie surowicy krwi pacjenta.

Różnica między obiema metodami polega na tym, że test ELISA daje wyniki ilościowe, informując, że we krwi znajdują się jakieś przeciwciała. Jednak dopiero test Western Blot daje wiedzę o tym, do jakiego zakażenia doszło i na jakim etapie rozwoju jest choroba. Gdy wynik jest negatywny, można zaprzestać dalszego diagnozowania, ponieważ daje 100% pewność braku zakażenia.

Czy warto zbadać kleszcza wyciągniętego ze skóry?

W metodzie PCR materiałem do badań jest kleszcz. Wyjętego kleszcza należy przechowywać w lodówce do 24 h, a następnie zamrozić. W stanie zamrożenia należy go dostarczyć do laboratorium. Nawet jeśli kleszcz był nosicielem boreliozy, nie oznacza, że zachorujemy. Nasz organizm posiada mechanizmy obronne, pozwalające na samodzielne zwalczenie zakażenia. Dobrze jednak wiedzieć czy był on nosicielem choroby. Ta wiedza pozwala włączyć prewencję w postaci antybiotykoterapii. Warto wiedzieć, że ujemny wynik badania nie eliminuje w 100% ryzyka zakażenia.

Podsumowując, w diagnostyce boreliozy warto oznaczać przeciwciała w dwóch klasach. Wśród pacjentów jest mnóstwo osób, u których początki choroby przebiegają całkowicie bezobjawowo. Gdy po jakimś czasie pojawią się dolegliwości, test ELISA wykaże jedynie, że pacjent miał styczność z patogenem, ale niemożliwe będzie wykazania kiedy nastąpiło ukąszenie. Dlatego wszystkie wyniki dodatnie i graniczne należy zweryfikować testem Western-Blot. Nie pokaże on poziomu przeciwciał, ale potwierdzi czy przeciwciała wykryte metodą Elisa to odpowiedź organizmu na zakażenie krętkami Borrelia czy nie.